Μπορεί ένας μαρξιστής να είναι πατριώτης;

«Όταν με βλέπετε να μην είμαι συνεπής, προσέξτε με καλά. Μπορεί χτες να στρεφόμουν δεξιά, και σήμερα να στρέφομαι αριστερά. ΄Ομως είμαι πάντα εγώ, όρθιος και στα δυο μου πόδια.»
Φερνάντο Πεσσόα, ο μεγαλύτερος Πορτογάλος ποιητής

Με ρωτούν πολλοί, πολλές φορές: Μα, πώς μπορεί ένας μαρξιστής να είναι και πατριώτης; Πού πήγε το: «προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!»;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ξεκάθαρη και κάθετη:
Ναι!
Και μάλιστα, κανένας δεν μπορεί να είναι σωστός μαρξιστής αν δεν είναι και ένθερμος πατριώτης!
Γιατί ο μαρξισμός είναι αποκλειστικά και μόνον τρόπος σκέψης και ανάλυσης -ο διαλεκτικός υλισμός- που, όπως και πολλά άλλα, είχαν ανακαλύψει οι Αρχαίοι Έλληνες με τον Ηράκλειτο και το Δημόκριτο, που ο Μαρξ είχε μελετήσει εις βάθος και είχε κάνει και σχετική διδακτορική διατριβή!
Και είναι ο μαρξισμός, κατά τη γνώμη μου, ο πιο αξιόπιστος τρόπος προσέγγισης, ανάλυσης και ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων, με την ιδέα του ότι οι υλικές δυναμικές στην κοινωνία και η πάλη των τάξεων παράγουν και στηρίζουν και τις αντίστοιχες ιδεολογίες... Αλλά και, αντίστροφα (κι αυτό πολλοί το αγνοούν...), οι ιδέες κι η ιδεολογία επηρεάζουν με τη σειρά τους την υλική βάση και τις ταξικές δυναμικές και συγκρούσεις σε μια αέναη κυκλική σχέση ερωταπόκρισης...
Που, φυσικά, διεξάγεται μέσα στα έθνη-κράτη, όπου ο εργαζόμενος λαός (που συνήθως έχει κοινές ιστορικές μνήμες, θρησκεία και γλώσσα ως ενοποιητικά «εθνοποιά» στοιχεία) διεκδικεί συνέχεια τη βελτίωση των συνθηκών ζωής του και το κλείσιμο της ψαλίδας με την πλουτοκρατία, ενώ την ίδια στιγμή ζει και αγαπά το χωριό, τη γειτονιά, την πόλη του, τις συνήθειες και τα έθιμά του...
Αν κάποιος δεν έχει -και δεν αισθάνεται να έχει- πατρίδα, αυτός είναι εκπρόσωπος του κεφαλαίου, που αναζητεί το κέρδος όπου βρει ευνοϊκές συνθήκες... (εξαιρούνται οι σπάνιοι εθνικοί ευεργέτες-επιχειρηματίες).
Αυτός είναι ο κανόνας, εκτός ειδικών ιστορικών στιγμών, που και ορισμένοι από τους αστούς κεφαλαιούχους συνενώνονται με το λαό μπροστά σε εθνικούς κινδύνους, ή έκτακτες συνθήκες (π.χ. δικτατορία...), ή την επίθεση του πολυεθνικού κεφαλαίου στην οικονομία...
Αλλά και το σύνθημα: «προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!» έχει την έννοια της συμπαράστασης στον αγώνα των εργατών άλλων χωρών για ψωμί και όχι την απεμπόληση εθνικών χαρακτηριστικών και αντίστοιχων στάσεων, κυρίως σε καιρό πολέμου.... (Οι φαντάροι του Ερυθρού Στρατού ούτε για ένα λεπτό δε χαρίστηκαν στους «προλετάριους» Γερμανούς στρατιώτες στο γιγάντιο αγώνα τους στο Ρωσικό μέτωπο...).
Ο μαρξισμός αποτελεί το καλύτερο μέχρι σήμερα οπλοστάσιο για την ανάλυση της κοινωνικής δυναμικής, αν τον χρησιμοποιήσει κανείς σωστά. Θεωρεί το έθνος υπαρκτή ιδεολογική και κοινωνική οντότητα, πεδίο ταξικής πάλης, αλλά και σύνθεσης και συνύπαρξης σε μια συνεχή αλληλοτροφοδότηση και ταλάντωση... Δίνει μεγάλη έμφαση στις εθνικές ιδιαιτερότητες και επιμένει στη «συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένης κατάστασης».
Το να κατηγορεί κανείς το μαρξισμό για τα στρατόπεδα Γκούλαγκ και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης (που, πάντως, πολλοί τη νοσταλγούν σήμερα...) ή για τα εγκλήματα των Κόκκινων Χμερ στην Καμπότζη, ισοδυναμεί με το να απορρίψει κανείς το Χριστιανισμό για την Ιερά Εξέταση, τα εγκλήματα του Μεγάλου Θεοδοσίου εναντίον των Εθνικών, τις βαρβαρότητες των Σταυροφόρων όταν κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ το 1099.
Ο μαρξισμός δεν έχει ευθύνη για τα αντιμαρξιστικα λάθη του ΚΚΕ ούτε για τον εμφύλιο, όπως οι πατριωτικές ιδέες δεν υπαγόρευαν πουθενά και ποτέ τα απάνθρωπα βασανιστήρια των αριστερών κρατουμένων από τους Αλφαμίτες στη Μακρόνησο (τον, κατά Κανελλόπουλο, «Νέο Παρθενώνα»(!)....
Έτσι, οι πατριωτικές και εθνικές ιδέες έχουν ανάγκη το μαρξισμό σαν εργαλείο ανάλυσης για να διαπιστώσουν και να καθορίσουν ποιες θα είναι οι υλικές προϋποθέσεις για τη διάδοση και επιτυχία τους, ποιες τάξεις και στρώματα θα συμπαραταχθούν ή θα αντισταθούν, ποια συμφέροντα θίγονται και ποια ευνοούνται και πώς θα αξιοποιηθούν αυτές οι αντιθέσεις πολιτικά.
Δεν έχουμε δικαίωμα να στερήσουμε την πατρίδα μας από το πανίσχυρο οπλοστάσιο του μαρξισμού, χρησιμοποιώντας κάθε φορά όποιο από τα όπλα του μάς εξυπηρετεί και μας ταιριάζει...
Με τον πατριωτισμό και με το μαρξισμό, θα περπατήσουμε, και με τα δυο μας πόδια, προς το μέλλον...

ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ