Η ατυχία να είσαι «ξένος» στο Ισραήλ

Οπου υπάρχει βία ή φτώχεια, οι καλλιτέχνες επιλέγουν ως μέσο έκφρασης το βίντεο, τη φωτογραφία ή το ντοκιμαντέρ. Είναι οικονομικά, εύχρηστα, ετοιμοπόλεμα να απαθανατίσουν τη στιγμή με τρόπο που αδυνατεί η ζωγραφική. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που Αφρικανοί, Αραβες, Ασιάτες και Νοτιοαμερικανοί δημιουργοί είναι με μια κάμερα στο χέρι. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτοί που φαίνεται να τη χρησιμοποιούν ακόμα περισσότερο είναι οι Εβραίοι. Σε δύο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ (στο Λονδίνο και στο Τελ Αβίβ), οι νέοι κινηματογραφιστές αρθρώνουν λόγο ανεξαρτησίας, φωνή διαμαρτυρίας για ένα κράτος που κλείνει 60 χρόνια ζωής και παραμένει από τη γέννησή του μια καυτή ζώνη του πλανήτη.

Στο πρόσφατο Israeli Cinema Showcase στη Βρετανία, αλλά και στο Doc Avid που έγινε στην ισραηλινή πρωτεύουσα, δεκάδες ταινίες εστίαζαν σε ένα ακανθώδες θέμα: Τι σημαίνει να είσαι ξένος στο Ισραήλ. Κοντολογίς τι θα πει να είσαι Παλαιστίνιος και να ζεις κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Στο ντοκιμαντέρ «Εξι όροφοι για την κόλαση» του σκηνοθέτη Τζόναθαν Μπεν Ερφατ, οι θεατές παρακολουθούν τη σκληρή καθημερινότητα μιας ομάδας Παλαιστινίων που έχουν μπει παράνομα στο Ισραήλ χωρίς χαρτιά από τη Δυτική Οχθη και αναζητούν καθημερινά δουλειές του ποδαριού. Κοιμούνται στο υπόγειο ενός εμπορικού κέντρου και κάθε τόσο έχουν προβλήματα με την αστυνομία.

Στο ντοκιμαντέρ «Τρεις φορές χωρισμένη» της Ιμπτισαμ Μαρανά, η Κίταμ, μια Παλαιστίνια από τη Γάζα, μητέρα έξι παιδιών, προσπαθεί μάταια να κερδίσει την επιμέλειά τους από τον Αραβοϊσραηλινό σύζυγό της που την κακομεταχειρίζεται. Καθώς όμως είναι μουσουλμάνοι, το διαζύγιο θα βγει από θρησκευτικό δικαστήριο, που ευνοεί τον άνδρα και όχι τη γυναίκα.

Ακόμα και οι Παλαιστίνιοι που έχουν ισραηλινή υπηκοότητα δεν γλιτώνουν τα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τις τεράστιες δυσκολίες των πολιτών δεύτερης κατηγορίας ενώ συχνά προσπαθούν να μιμηθούν τον τρόπο ζωής, τα ήθη και τα έθιμα των Ισραηλινών για να μην είναι σαν τη μύγα μες στο γάλα.

Ξένοι στο Ισραήλ βέβαια δεν είναι μονάχα οι Παλαιστίνιοι. Στο ντοκιμαντέρ «Ο Βασιλιάς Λάτι ο Α΄», ο μικρός Αζίζ που γεννήθηκε εκεί από Σενεγαλέζο πατέρα και Λευκορωσίδα – Εβραία μητέρα έχει προβλήματα με το χρώμα του δέρματός του στο σχολείο, και οι συμμαθητές του τον αποκαλούν νέγρο. Η μοίρα δεν είναι πιο ήπια και για τους Λιβανέζους που πολέμησαν με το πλευρό των Ισραηλινών και τους χορηγήθηκε η υπηκοότητα. Δεν έχουν το δικαίωμα να ξαναγυρίσουν στον τόπο όπου γεννήθηκαν ή κατάγονται. Στο Ισραήλ τους βλέπουν με τεράστια καχυποψία και οι υπόλοιποι Αραβες τούς θεωρούν προδότες.

Η πιο ανάλαφρη ταινία που αναδεικνύει τις πολιτισμικές διαφορές έχει τίτλο «Κάντε μου περιτομή»· αναφέρεται σε έναν Αμερικανό που μεγάλωσε ως καθολικός αλλά αποφάσισε να γίνει υπερορθόδοξος εβραίος. Στην ταινία, που ισορροπεί ανάμεσα στην κωμωδία και τη συγκίνηση, ο πρωταγωνιστής, που ονομάζεται Γίσραελ Κάμπελ, διηγείται σε μορφή σταντ απ κόμεντι τις εμπειρίες του προσηλυτισμού του. Ο κοινός παρονομαστής των ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν πάντως στα δύο φεστιβάλ είναι ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να λειτουργήσει ως χωνευτήρι λαών και πολιτισμών. Παραμένει όμως ένα ενδιαφέρον μέρος για να ζει κανείς. Αν φυσικά δεν είναι ξένος...

Της Μαργαριτας Πουρναρα
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ:''KAΘΗΜΕΡΙΝΗ''